Igor Strawiński urodził się 17 czerwca (5 czerwca) 1882 r. W Oranienbaumie (obecnie Łomonosow w dzielnicy Petrodworets niedaleko Petersburgu) w rodzinie śpiewaka operowego i pianisty. Jego rodzina pochodziła od polskich właścicieli ziemskich i miała nazwisko – Sulima-Strawiński. Wielokrotnie mówiono o ukraińskich korzeniach Strawińskiego. Znany dyrygent Igor Błażkow, który znał kompozytora osobiście, stwierdził w dokumentach archiwalnych rodziny Strawińskich, że przodek kompozytora w 1597 r. był wójtem kijowskim
Ja wymyślam
muzyka
Zdjęcie młodzieżowe Igora Strawińskiego
Premiera w Paryżu odbyła się w 1910 roku, a gwiazdy Karsawina, Fokin i Strawiński były wielokrotnie zapraszane na scenę. Tego wieczoru Siergiej Diagilew przedstawił Strawińskiego Claude’owi Debussy’emu.
To był początek sławy, a ten etap twórczości Strawińskiego nazywany jest przez muzykologów – okres „rosyjski” (1908–1920). Powstaje estetyka Strawińskiego związana z „teatrem wyobraźni”, a głównymi elementami języka muzycznego są: „podmiejska” tematyka, rytm wolnego metra, ostinanto, rozwój wariacyjny.
I. Strawiński oraz S. Diagilew
I jeszcze dalej – balety Strawińskiego stają się integralną częścią „Rosyjskich sezonów” Diagilewa w Paryżu. Wkrótce widzowie zobaczyli słynnego Wacława Niżyńskiego w roli “Pietruszki” w niezrównanej scenerii Aleksandra Benoita. Premiera baletu „Pietruszka” odbyła się 13 lipca 1911 roku na scenie Teatru Chatel.
W wieku 9 lat Igor grał już na pianinie. Ale droga do muzyki nie była bardzo szybka. Strawiński studiował na wydziale prawa uniwersytetu w Petersburgu, ale nie zdał egzaminów, i po prostu otrzymał certyfikat ukończenia kursu. Dalej – przez 5 lat zajmował się kompozycją z Nikołajem Rimskim-Korsakowem.
Właśnie w tym momencie I. Strawiński przyjaźni się z impresariuszem Siergiejem Diagilewym. Siergiej Diagilew i Michaił Fokin przyznają, że w “Rosyjskich sezonach” w Paryżu, które już zyskały dużą popularność, brakuje baletu na temat rosyjskich bajek. Razem z zespołem, a mianowicie: z mistrzem baletu Michaiłem Fokinym i artystami Alexandrem Benoitem i Alexandrem Golowinym, Diagilew, pisze libretto o “Ognistym ptaku”. Zaraz po zakończeniu oni zamawiają muzykę w Anatolija Liadowa, profesora Konserwatorium w Petersburgu. Jednak pisanie muzyki zajęło dużo czasu. Tymczasem Diagilew poznaje Igora Strawińskiego. Właśnie wtedy rodzi się pierwsza muzyka fortepianowa Strawińskiego, w której muzykolodzy śledzą wpływy impresjonistów i szkoły Rimskiego-Korsakowa. Po usłyszeniu orkiestrowego utworu „Fajerwerki” Diagilew zamawia muzykę Strawińskiego do libretta „Ognisty ptak”. Muzyka jest napisana, zaczynają się dość ciężkie próby. W rolach głównych – gwiazdy: Ognisty ptak – Tamara Karsawina, Carewicz – Michaił Fokin. Pewnego razu trupa stwierdziła, że w muzyce nie ma „melodii do tańca”. Jednak Strawiński nadal ustalał swój rytm na próbach, podśpiewywał i „rozstrajał fortepian”.
Z baletu „Ognisty ptak”
«Kiedy tworzyłem tę muzykę, przed oczami miałem obraz zabawkowego tancerza, który nagle zerwał się z łańcucha i swoimi kaskadami diabelskich arpeggio wyprowadza orkiestrę z cierpliwości, która z kolei odpowiada mu groźną fanfarą. Następuje walka, która ostatecznie kończy się długą skargą tancerza z powodu zmęczenia. Po ukończeniu tego dziwnego fragmentu spędziłem godziny spacerując brzegiem jeziora Leman, próbując znaleźć tytuł, który jednym słowem ujawniłby charakter mojej muzyki, a zatem i postaci w utworze. I pewnego dnia nagle podskoczyłem z radości: „Pietruszka”! Odwieczny i nieszczęśliwy bohater wszystkich jarmarków, wszystkich krajów! Właśnie tego potrzebowałem – znalazłem jego imię, znalazłem tytuł! »
Sukces baletu “Święto wiosny” (1912–1913) utrwalił znaczenie Strawińskiego w muzyce światowej. Premiera odbyła się 29 maja 1913 roku w teatrze Champs Elysees w Paryżu. Autorem scenografii i kostiumów był Nicholas Roerich, choreograf – Wacław Niżyński, pod dyrekcją Pierre’a Monte, oraz impresario – Siergiej Diagilew.
Bardzo śmiało było wprowadzić pogańskie obrzędy w środku baletu.
Z baletu „Święto Wiosny”
Z baletu „Pietruszka”
Odnośnie premiery „Świętо wiosny” Strawiński wspomniał:
„Powstrzymam się od opisywania wywołanego przez nią skandalu. Mówiono o nim za dużo <...> Nie byłem w stanie ocenić występu podczas przedstawienia, ponieważ opuściłem salę po pierwszych nutach wprowadzenia, co natychmiast wywołało śmiech i kpiny <...> Okrzyki, najpierw pojedyncze, a następnie połączony w ogólny szum. Kto się nie zgadzał, ten protestował,i wkrótce hałas stał się taki, że nie można już było nic zrozumieć <...> Musiałem trzymać Niżyńskiego za sukienkę; on był tak zły, że był gotowy rzucić się na scenę i zrobić skandal … ”
Igor Strawiński i Kateryna Nosenko
Należy jednak pamiętać, że twórczość szła równolegle z życiem prywatnym kompozytora. Każdego lata w latach 1907–1914, pisząc wyżej wspomniane prace, Igor przyjeżdżał do rodziców na Wołyniu w miasteczko Uściług. Tutaj poznał swoją pierwszą miłość – Katerynę Nosenko z Kijowa, która została matką czwórki dzieci kompozytora, w tym artysty Fedora Strawińskiego (1907–1989) oraz kompozytora i pianisty Swiatosława Sułymy-Strawińskiego (1910–1994).
W 1914 r. Strawiński przybył do Uściługu po raz ostatni, aby zebrać materiały do napisania kolejnego swojego dzieła – “Wesele”. W Szwajcarii złapała go pierwsza wojna światowa i od tego czasu on mieszkał między Francją a Szwajcarią, w 1934 r. uzyskał obywatelstwo francuskie.
Zmianom uległa także jego twórczość – “Pulcinella”, balet ze śpiewem (1919–1920), który wyznacza początek nowego etapu, zwanego potocznie „neoklasycznym” (do lat 50. XX wieku). Okres ten jest dość owocny, Strawiński pisze około 45 prac.
Pod koniec lat dwudziestych Strawiński stworzył takie dzieła, jak: “Apollo Musaget”, “Bajka o lisie, kogucie, kocie i baranie”, opera-oratorium “Król Edyp”. Jego muzykę zamówił Oddział Muzyki Biblioteki Kongresu, a pracę opłacili mecenasi. Współpraca z Siergiejem Diagilewym ostatecznie zakończyła się w 1928 roku.
Interesująca była wówczas praca z bogatą i słynną baletnicą Idą Rubinstein, która zamówiła do baletu “Pocałunek wróżki” choreografię – Bronisława Niżyńskiego, scenerię – Aleksandra Benoita i muzykę – Igora Strawińskiego.
Libretto na podstawie bajki „Śnieżna królowa” G.K.Andersena napisał Strawiński wraz z Benoitem. Kompozytor wykorzystał w balecie utwory muzyki Czajkowskiego – romanse “Kołysanka podczas burzy”, utwory fortepianowe „Humoreska”, „Nata-walc”, „Chłop gra na harmonijce”, „Papierek z albumu”.
Premiera “Pocałunek wróżki” odbyła się w Paryżu 27 listopada 1928 r.
W tym okresie zwracał się do różnych modeli stylistycznych, opanowywał techniki i środki europejskiej muzyki barokowej, technikę starożytnej sztuki polifonicznej i napisał dobitne oryginalne dzieła oparte na różnych modelach historyko-stylistycznych.
Ida Rubinstein
I. Strawiński z Werą de Bosset
W tym momencie twórczość Strawińskiego ulega transformacji i przechodzi tak zwany „kryzys”. Oraz w życiu rodzinnym kompozytora nie jest to łatwy okres. Pierwsze małżeństwo zakończyło się tragicznie. W 1938 r. najstarsza córka, Ludmiła, umiera na gruźlicę, a po niej, w 1939 r., umiera żona Katarzyna też na tę straszną chorobę. Strawiński żegna się także ze swoją matką Anną i ciężko choruje na gruźlicę.
Ratuje go przyjazne środowisko – komunikacja z Pablo Picasso i Charliem Chaplinem oraz mówiono o osobistych relacjach z Coco Chanel. Już w 1940 roku ożenił się po raz drugi z Werą Sudejkiną (Wera de Bosset), aktorką niemych filmów. Razem żyli ponad 30 lat. Jeszcze wcześniej Strawiński często odwiedzał Stany Zjednoczone i już w tej chwili ostatecznie decyduje się na przeprowadzkę, a w 1945 r. otrzymał obywatelstwo amerykańskie.
Po wyczerpaniu tematów rosyjskiej bajki i pogańskich obrzędów, kompozytor przechodzi do ostatniego okresu swojej twórczości, który został ochrzczony jako „seryjny” lub późny okres (lata 50. XX wieku). Tutaj głównie porusza tematy religijne. Wśród dzieł, o których warto wspomnieć, są Septet (1953), „Threni” (1958), „Ruchy” utwór fortepianowy z orkiestrą (1959) oraz „Wariacje” (1963/1964, pamięci Aldousa Huxleya). Strawiński wzmacnia rolę słowa wokalnego, swobodnie wykorzystuje techniki dodekafoniczne (w ramach tonalnego myślenia Strawińskiego). Był jednym z pierwszych, który odkrył nowe elementy muzyczne i strukturalne w folklorze, asymilował niektóre współczesne intonacje (takie jak jazz), wprowadził innowacje w organizacji rytmicznej metra, aranżacji i interpretacji gatunków.
W 1962 r. Strawiński przybył do Związku Radzieckiego, odwiedził Moskwę i Petersburg (wówczas – Leningrad), ale już nigdy więcej nie trafił do swojego domu w Uściługu.
Strawiński uznał ostatnim dziełem swojej kariery – „Requiem Canticles”, napisane w 1966 roku. Kompozytor zmarł 6 kwietnia 1971 r. w Stanach Zjednoczonych, pochowany w Wenecji na cmentarzu San Michele.
